Γιατί η κακοκαιρία "Daniel" ήταν τόσο ισχυρή στη Θεσσαλία; Ανάλυση και απολογισμός

Οι ανάλυση των μετεωρολογικών συνθηκών από το HellenicWeather και ένας γενικός απολογισμός για την κακοκαιρία Daniel

Η Κακοκαιρία Ντάνιελ ήταν ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο με ισχυρές βροχές και καταιγίδες που έπληξε την Ελλάδα, την Βουλγαρία και την Τουρκία προκαλώντας τεράστιες υλικές καταστροφές και τον θάνατο πολλών συνανθρώπων μας. Η κακοκαιρία Ντάνιελ που ξεκίνησε στις 4 Σεπτεμβρίου του 2023 έπληξε κυρίως την Ελλάδα με το επίκεντρο να είναι η ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας. Άλλες περιοχές που επλήγησαν από την κακοκαιρία είναι ο Δομοκός στην Φθιώτιδα.

Α. Οι κατάλληλες συνθήκες

Αναφορικά με τις μετεωρολογικές συνθήκες που επικρατούσαν κατά τη διάρκεια του Ντάνιελ, στο παρόν άρθρο θα εστιάσουμε την προσοχή μας στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας, η οποία επλήγη περισσότερο από κάθε άλλη περιοχή της Ελλάδας.

Σύμφωνα με το Hellenic Weather, η ακρότητα της κακοκαιρίας Daniel ή Δανιήλ στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας οφειλόταν στην ταυτόχρονη ύπαρξη των παρακάτω μετεωρολογικών παραμέτρων:

1. Έντονες ανοδικές κινήσεις του αέρα (Convection)

Αιτία τους ήταν:

• Η ύπαρξη ψυχρής λίμνης στην ανώτερη ατμόσφαιρα, η οποία δημιούργησε έντονη ατμοσφαιρική αστάθεια.

• Τα θερμά νερά του Αιγαίου τα οποία επίσης ενίσχυσαν την ατμοσφαιρική αστάθεια κυρίως κατά τη διάρκεια των νυχτερινών ωρών.

• Οι ισχυρές και επίμονες συγκλίσεις ανέμων στην ευρύτερη περιοχή Θεσσαλίας - Σποράδων.

2. Έντονη μεταφορά υδρατμών από το Αιγαίο προς την ηπειρωτική χώρα.

Οι πολύ υγρές αέριες μάζες που κινόντουσαν συνεχώς από το Αιγαίο προς τη Θεσσαλία εξαιτίας του ανεμολογικού πεδίου, μόλις συναντούσαν ευνοικές συνθήκες (βλ. παραπάνω στο "1") μετατρέπονταν σε καταιγιδοφόρα νέφη μέσω της διαδικασίας της συμπύκνωσης των υδρατμών.

3. Δημιουργία συστήματος Mesoscale Convective Complex (MCC) στην αρχή της κακοκαιρίας.

Συγκεκριμένα, στις 5 Σεπτεμβρίου προστέθηκε και το εξής φαινόμενο: πολυκυττατικές καταιγίδες μεγάλωσαν και οργανώθηκαν σε ένα μεγάλο, κυκλικο σύστημα (convective system). Οι καταιγίδες συνεργάστηκαν μεταξύ τους και παρήγαγαν ένα μεγάλο καιρικό σύστημα που στο δορυφόρο φαινόταν σχετικά κυκλικό.

Η δορυφορική απεικόνηση της κακοκαιρίας στο σύνολό της.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το Hellenic Weather είχε εντοπίσει από νωρίς την τάση για αυξημένες βροχοπτώσεις στη χώρα εκείνο το διάστημα, 4 μέρες πριν την έναρξη της κακοκαιρίας (άρθρο 31/8) στα πλαίσια των μακροπρόθεσμων εκτιμήσεων που διενεργεί κάθε εβδομάδα. Σε καμία των περιπτώσεων όμως δεν ισχυριζόμαστε ότι την ίδια ημέρα προέβλεψε και την ένταση της κακοκαιρίας. Οι αναλυτικές προγνώσεις που δημοσιεύτηκαν τις επόμενες ημέρες βάσει των νεώτερων πλέον στοιχείων είχαν τονίσει με σαφήνεια ότι η κακοκαιρία στην κεντρική Ελλάδα θα λάμβανε ακραία χαρακτηριστικά.

Β. Ο απολογισμός

Η κακοκαιρία Ντάνιελ ήταν ακραίο καιρικό φαινόμενο με ισχυρές βροχές και καταιγίδες που έπληξε αρχικά την Ελλάδα, την Βουλγαρία και την Τουρκία και στη συνέχεια κατευθύνθηκε προς την Λιβύη, προκαλώντας επίσης ισχυρές βροχοπτώσεις, με αποτέλεσμα τεράστιες υλικές καταστροφές και τον θάνατο τουλάχιστον 11.500 ανθρώπων, μετά τη ρήξη δύο φραγμάτων, ενώ δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι στη Λιβύη εξακολουθούν να αγνοούνται. Η κακοκαιρία Ντάνιελ ξεκίνησε στις 4 Σεπτεμβρίου 2023 από το Ιόνιο πέλαγος, με επίκεντρο την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας, προκαλώντας τεράστιες καταστροφές και απολογισμό -μέχρι στιγμής- 17 νεκρούς. Άλλες περιοχές που επλήγησαν από την κακοκαιρία στην Ελλάδα είναι ο Δομοκός στην Φθιώτιδα, όπου εντοπίστηκε νεκρός και ένας αγνοούμενος κτηνοτρόφος και η Εύβοια.

Σύμφωνα με την υπηρεσία FloodHub του Κέντρου Επιστημών Παρατήρησης της Γης και Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης BEYOND, μόνο στην ευρύτερη περιοχή της Καρδίτσας, οι πλημμυρισμένες εκτάσεις ανέρχονται σε 870.000 στρέμματα, η πλειοψηφία των οποίων να είναι αγροτικές εκτάσεις (περίπου 90%).

Ανάλυση

Σύμφωνα με τον καθηγητή Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών, Ευθύμιο Λέκκα η κακοκαιρία Ντάνιελ είναι εξαιρετικό ακραίο φαινόμενο, όπου η περιοχή του Βόλου δέχθηκε 150 εκατομμύρια τόνους νερού και λάσπης σε μία ημέρα μόνο. Ο διαδικτυακός ιστότοπος Μeteo.gr , ανέφερε ότι η περιοχή του Πηλίου είχε δεχτεί 750 χιλιοστά βροχής, από τα μεσάνυχτα έως τις 3 το μεσημέρι της Τρίτης, όταν η μέση ετήσια βροχόπτωση στην Αθήνα ήταν περίπου 400 χιλιοστά. Ο διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος δήλωσε πως Σχεδόν δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε την πρόβλεψη. Αυτός είναι ένας αριθμός που δεν έχουμε ξαναδεί. Είναι εξωπραγματικό. Ο ακαδημαϊκός και καθηγητής Φυσικής της ατμόσφαιρας Χρήστος Ζερεφός δήλωσε πως οδεύουμε στην πλήρη αποσταθεροποίηση του κλίματος και εκτίμησε ότι τέτοια φαινόμενα θα μας ξανάρθουν.

Η πορεία της κακοκαιρίας

Στις 5 Σεπτεμβρίου, οι πλημμύρες στη Θεσσαλία, είχαν σαν αποτέλεσμα τον θάνατο τουλάχιστον ενός ατόμου. Την ίδια μέρα, η Ζαγορά δέχθηκε 1.092 χιλιοστά βροχής, 55 φορές περισσότερες από τις μέσες βροχοπτώσεις της χώρας για τον ίδιο μήνα. Η Πορταριά κατέγραψε επίσης νέο ρεκόρ βροχόπτωσης με 884 χιλιοστά. Δεν ήταν δυνατή η μέτρηση περαιτέρω χιλιοστών βροχοπτώσεων επειδή ο μετεωρολογικός σταθμός στη συνέχεια απέτυχε να δώσει στοιχεία.

Στις 6 Σεπτεμβρίου, ο χείμαρρος Κραυσίδωνας, που πηγάζει από το Πήλιο, ξεχείλισε στις όχθες του στο Βόλο και κατέστρεψε μια γέφυρα και ένα γηροκομείο, ενώ παρέσυρε αυτοκίνητα, λεωφορεία, δέντρα και άλλα βαριά αντικείμενα στο πέρασμά του.

Στις 7 Σεπτεμβρίου, ο βασικός αυτοκινητόδρομος μεταξύ Αθήνας και Θεσσαλονίκης έκλεισε και τα δρομολόγια των τρένων μεταξύ των δύο πόλεων ανεστάλησαν. Επίσης περισσότεροι από 800 άνθρωποι χρειάστηκε να διασωθούν από την ΕΜΑΚ μέσα από κτίρια και γέφυρες που κατέρρευσαν και βυθισμένα χωριά. Στη Λάρισα, μετά το τέλος των βροχοπτώσεων στις 8 Σεπτεμβρίου, το νερό συνέχισε να ανεβαίνει, καθώς ο Πηνειός ποταμός υπερχείλισε στις όχθες του φτάνοντας σε στάθμη 9,5 μέτρων, σε σύγκριση με την κανονική στάθμη των 4 μέτρων.

Την ίδια μέρα, η συνεχόμενη έντονη βροχόπτωση που σημειώθηκε στην Καρδίτσα και στα Τρίκαλα κατά τις πρωινές ώρες είχε σαν αποτέλεσμα την υπερχείλιση των ποταμών, με πολλά χωριά (όπως ο Βλοχός και η Μεταμόρφωση) να βυθιστούν κάτω από τα νερά και δεκάδες κατοίκους να εγκλωβιστούν. Κατά την επιχείρηση διάσωσης της ΕΜΑΚ στο χωριό Αστρίτσα Καρδίτσας, εντοπίστηκαν νεκρές, δύο ηλικιωμένες γυναίκες. Στο Μορφοβούνι Καρδίτσας αρκετά σπίτια κατέρρευσαν, ενώ οι κάτοικοι στον Παλαμά ανέβηκαν στις στέγες των σπιτιών τους ή σε ψηλότερα σημεία προκειμένου να προστατευθούν.

Στην πόλη των Τρικάλων, ο Ληθαίος ποταμός υπερχείλισε σε διάφορα σημεία, με αποτέλεσμα ολόκληρες γειτονιές να μετατράπηκαν σε λιμνοθάλασσα. Επίσης κατοικίες, επιχειρήσεις και αυτοκίνητα παρασύρθηκαν από τα νερά του ποταμού. Στην ευρύτερη περιοχή της Λάρισας και ειδικότερα στην ανατολική είσοδο της πόλης σημειώθηκαν μεγάλες ζημιές σε κτίρια, κατοικίες και επιχειρήσεις από την υπερχείλιση του χείμαρρου Γκουσμπασανιώτη. Στο Δήμο Φαρκαδόνας οι καταστροφές ήταν τεράστιες με πολλά χώρια να βρίσκονται κάτω από το νερό όπως στο Κεραμίδι και στον Κλοκοτό, αλλά και στην έδρα του Δήμου, στην Φαρκαδόνα, η ζημιά ήταν επίσης μεγάλη με όλη την κωμόπολη να λαμβάνει εντολή εκκενώσεων προς το υψηλότερο σημείο της περιοχής στο δημαρχείο. Η περιοχή μέχρι και σήμερα δεν έχει ηλεκτροδότηση ή ύδρευση. Στην Κοιλάδα των Τεμπών το ύψος των νερών του Πηνειού ποταμού έφτασε τα 18 μέτρα. Ο απολογισμός, μέχρι στιγμής, για την Ελλάδα είναι 17 άνθρωποι νεκροί και 229.192 πνιγμένα ζώα. Ο νομός Τρικάλων και Καρδίτσας κηρύχθηκαν σε κατάσταση συναγερμού, καθώς οι περιοχές αυτές βρίσκονται στον Θεσσαλικό Κάμπο με αποτέλεσμα τις φονικές αυτές πλημμύρες.

Σύμφωνα με δηλώσεις στην ΕΡΤ του περιφερειάρχη Θεσσαλίας, Κώστα Αγοραστού, οι ζημιές από την καταιγίδα στην περιοχή αποτιμήθηκαν σε περισσότερα από 2 δισ. ευρώ. Κατά την επίσκεψή του στον πληγέντα Παλαμά Καρδίτσας, ο επί δώδεκα χρόνια περιφερειάρχης, δέχθηκε επίθεση και προπηλακίστηκε από εξαγριωμένους πολίτες για την έλλειψη αντιπλημμυρικών έργων στην περιοχή.

Επιπτώσεις στην δημόσια υγεία

Μετά το πέρασμα της κακοκαιρίας Ντάνιελ από την Ελλάδα, αποκαλύφθηκαν δεκάδες νεκρά ζώα, τα οποία σύμφωνα με τον καθηγητή Μικροβιολογίας του ΕΚΠΑ, Αθανάσιο Τσακρή, μπορεί να αποτελέσουν μεγάλο κίνδυνο για τη δημόσια υγεία προκαλώντας στον πληθυσμό διάφορα λοιμώδη νοσήματα, όπως γαστρεντερίτιδα, τυφοειδή πυρετό, δυσεντερία, ακόμα και χολέρα. Τον κίνδυνο εμφάνισης λεπτοσπείρωσης από τα μολυσμένα νερά, επεσήμανε η καθηγήτρια Επιδημιολογίας του ΕΚΠΑ και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., Αθηνά Λινού. Η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Ειρήνη Αγαπηδάκη, συνέστησε στους κατοίκους των πληγεισών περιοχών να μη χρησιμοποιούν καθόλου το πόσιμο νερό, αλλά ούτε να έρχονται σε επαφή με τα λιμνάζοντα ύδατα στις πλημμυρισμένες περιοχές, καθώς αποτελούν ένα τοξικό μείγμα από λάσπες, φυτοφάρμακα, λιπάσματα, υπολείμματα νεκρών ζώων κ.α.

Επιπτώσεις στην οικονομία

Οι οικονομικές επιπτώσεις της κακοκαιρίας Ντάνιελ αναμένεται να έχουν πολύ σημαντικό αντίκτυπο το επόμενο χρονικό διάστημα στην οικονομία της Θεσσαλίας και κατ' επέκταση στην εθνική, κυρίως στον πρωτογενή τομέα, καθώς ο θεσσαλικός κάμπος παράγει το 38% της εγχώριας παραγωγής βαμβακιού και το 52% της βιομηχανικής ντομάτας. Επίσης το ποσοστό παραγωγής φρούτων και ξηρών καρπών, (αχλάδια, μήλα, κάστανα, καρύδια), είναι πολλές φορές πάνω από το 50% της εγχώριας παραγωγής. Σε ότι αφορά την παραγωγή κρέατος, η Θεσσαλία παράγει πάνω από 18% σε βοοειδή, όπως επίσης κατέχει πολύ υψηλή θέση στη χοιροτροφία και στην κτηνοτροφία.

Οικονομική στήριξη

Κατά την επίσκεψη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, συνοδεία αρμόδιων υπουργών στην Λάρισα, ανακοινώθηκε πακέτο μέτρων οικονομικής στήριξης στους πληγέντες, όπως φοροελαφρύνσεις και άμεσες αποζημιώσεις στους αγρότες. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, μετά την συνάντηση που είχε με τον Έλληνα πρωθυπουργό στο Στρασβούργο στις 12 Σεπτεμβρίου δήλωσε πως έχουμε εκπλαγεί από τις καταστροφές στην Ελλάδα. Πραγματικά δεν το έχω ξαναδεί αυτό. ενώ παράλληλα ανακοίνωσε οικονομική υποστήριξη έως και 2,2 δισ. ευρώ.

Λιβύη

Από τις 9 Σεπτεμβρίου, η κακοκαιρία έγινε υποτροπική καταιγίδα, με ανέμους που καταγράφηκαν από όργανα στο Metop με ταχύτητα 45 κόμβων (83 χλμ./ώρα). Στη συνέχεια, η καταιγίδα έπληξε την ανατολική Λιβύη στις 10 Σεπτεμβρίου, κατά την οποία η Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου ανακοίνωσε ένα τριήμερο κλείσιμο τεσσάρων λιμένων πετρελαίου, συμπεριλαμβανομένων των Ρας Λανούφ, Μπρέγκα και Σύρτη.

Στη πόλη Δάρνη (Ντέρνα), τουλάχιστον 11.300 άνθρωποι επιβεβαιώθηκαν ως νεκροί μετά και την κατάρρευση δύο φραγμάτων, προκαλώντας καταστροφικές ζημιές και ουσιαστικά την εξαφάνιση του 25% της περιοχής.

Ο Οσάμα Χαμάντα, ένας από τους υποψηφίους για την πρωθυπουργία της χώρας, δήλωσε ότι κατοικημένες γειτονιές παρασύρθηκαν από πλημμύρες. Περίπου 170 χιλιοστά βροχής έπεσαν στο Αλ Άμπρακ. Μάρτυρες ανέφεραν στο Reuters ότι τα νερά των πλημμυρών ανέβηκαν έως και 3,0 μέτρα. Πλημμύρες σημειώθηκαν επίσης και στη Μισράτα. Τουλάχιστον 150 σπίτια καταστράφηκαν σε ολόκληρη τη χώρα, σύμφωνα με τη Λιβυκή Ερυθρά Ημισέληνο.

Στην Αλ Μπάιντα, τα νοσοκομεία εκκενώθηκαν λόγω των σημαντικών πλημμυρών που έφερε η κακοκαιρία Ντάνιελ με 23 ανθρώπους νεκρούς και δεκάδες να αγνοούνται. Υπήρξαν επίσης επτά θάνατοι που αναφέρθηκαν στη Σούσα, όπως επτά ακόμη στις πόλεις Ομάρ αλ-Μοχτάρ και Σαχάτ και άλλος ένας στο Μαρτζ.

Μέχρι τις 13 Σεπτεμβρίου 2023, σύμφωνα με Λίβυους αξιωματούχους, τουλάχιστον 11.500 άνθρωποι είναι νεκροί, ενώ οι αγνοούμενοι υπολογίζονται μεταξύ 10.000 και 100.000, συμπεριλαμβανομένων επτά μελών του Λιβυκού Εθνικού Στρατού. Περίπου 7.000 άνθρωποι τραυματίστηκαν και 40.000 εκτοπίστηκαν.

Το Προεδρικό Συμβούλιο της Λιβύης με έδρα την Τρίπολη κήρυξε τρία μέρη της περιοχής της ανατολικής Κυρηναϊκής ως περιοχές καταστροφής, ενώ η Βουλή των Αντιπροσώπων με έδρα τη Βεγγάζη, η οποία ελέγχει τις περισσότερες από τις πληγείσες περιοχές, κήρυξε τριήμερο εθνικό πένθος.

Βουλγαρία και Τουρκία

Στην Τουρκία, συνολικά επτά άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, εκ των οποίων δύο στην πόλη της Κωνσταντινούπολης και πέντε στην επαρχία Κιρκλάρελι (Σαράντα Εκκλησιές), στη βορειοδυτική Τουρκία. Επίσης περισσότερα από 1.750 κτίρια έχουν πληγεί από τις πλημμύρες στην πόλη της Κωνσταντινούπολης. Στη Βουλγαρία, επιβεβαιώθηκαν πέντε θάνατοι στον δήμο Τσάρεβο, στην επαρχία Μπουργκάς, όπου επίσης έχουν καταστραφεί αρκετές γέφυρες.

Τελευταία ενημέρωση άρθρου: 8/10/2023

Το παρόν άρθρο θα ενημερωθεί με νεώτερα στοιχεία που τυχόν προκύψουν στη συνέχεια.

Για τον απολογισμό της κακοκαιρίας χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από ΕΑΑ , Wikipedia και Meteoclub